Bertekên li dijî bikaranîna çekên kîmyewî ku artêşa tirk di êrîşên xwe yên li dijî gerîllayên HPG’ê de bi kar tîne berdewam dikin. Di vê çarçoveyê de 131 akademîsyen, çalakvan, sendîkavan, nûnerên civaka sivîl û siyasetmedar ên ji Rojhilata Navîn, Ewropa, Afrîka, Qanada û Amerîkayê der barê bikaranîna çekên kîmyewî de ji OPCW, hikumeta dewleta tirk, hikumeta başûrê Kurdistanê û hikumetên pêwendîdar re nameyek nivîsandin.
Di nameyê de ev tişt hate gotin:
“Bi wesîleya 30’ê Mijdarê Roja Bîranîna Qurbaniyên Şerê Kîmyewî, der barê îdîayên metirsîdar ên li ser êrîşên bi çekên qedexekirî yên ku artêşa tirk li başûrê Kurdistanê li dijî Partiya Karkerên Kurdistanê (PKK) bi kar tîne, em bi fikareke mezin serî li we didin. Her wiha di demeke welê de em dinivîsînin ku dewleta tirk careke din êrîşî sivîlên li Sûriyeyê dike û amadekariyê ji dagirkeriyeke nû ya bejahî re dike.
Di 18’ê cotmehê de li medyayê hinek dîmen hatin weşandin ku bandora çekên kîmyewî ya li ser du gerîlayên PKK’ê radixist pêş çavan. Herdu gerîla ji 17 şervanên PKK’ê bûn ku mehên dawî bi êrîşên kîmyewî yên têne îdîakirin, jiyana xwe ji dest dane.
Demeke kurt beriya weşanê, Yekîtiya Doktoran a Navneteweyî ya ji bo Pêşîgirtina li Şerê Nukleer (IPPNW), raporek li ser îdîayên ku dibêjin dewleta tirk çekên kîmyewî bi kar tîne, weşand. Li ser bingeha encamên hatine bidestxistin, bang hate kirin ku bila di asta navneteweyî de lêkolînek were kirin.
Astengiyên hikûmeta başûrê Kurdistanê
Di sala 2021’ê de çavdêrên mafên mirovan û medyayê bûyerek ragihandin ku nîşan dida, bê ji aliyê tibî ve çekên kîmyewî yên têne gotin Tirkiyeyê bi kar aniye, bandoreke çawa li sivîlan dike. Amadekarên rapora IPPNW, xwestin ku bi sivîlên navborî re hevdîtinê bikin, lê belê rayedarên Hikumeta Herêma Kurdistanê ew asteng kirin.
Em têgihîştin ku OPCW tenê dema ku daxwazek ji aliyê dewletekê ve were kirin dikare îdiayên bikaranîna çekên kîmyayî lêkolîn dike. Lê li gorî me ev mekanîzmayên heyî rastiya şerê di dema îro nîşan nade. Gelên bê dewlet û aktorên siyasî û leşkerî yên ne dewletî bi kûrahî di nav nakokiyên nûjen de ne.
Her wiha rejîmên otokrat dengê kesan bifetisînin ku dixwazin hesab ji hikûmetê xwe bipirsin ji ber kiriyarên wan di şer de. Ev herdu şert li vir girîng in. Gelê kurd ne xwedî dewletekê ne ku bikare dengê xwe ji bo wan rake. Ew di bin rejîmên zordar dijîn ku hevalbendên wan ê hêzdar ên li Rojava hene, wek nimûne, Tirkiye ji hêla hevalbendên xwe yên NATO ve tê piştgirî kirin ruxmî îspatên berdewam ên binpêkirinên giran ên mafên mirovan hene.
Qanûnên mafên mirovan gerdûnî ne
Ev tê wê maneyê ku her çendî ku kurd bi awayekî zêdetir ji ber statûya xwe ya kêmnetewî û bindest rastî tawanên şer û binpêkirina hiqûqa navneteweyî tên û di heman demê de derfetên wan da ku bigihîjin mekanîzmayên dadweriyê yên ku ji sûcdaran hesab bixwazin kêm in.
Ji bo ku qanûnên mafên mirovan û qanûnên şer bibandor bin, divê bi awayekî gerdûnî be û dûrî fikrên siyasî werin sepandin. Divê gelek rê hebin ku îdiayên bawerbar ên binpêkirina mafên mirovan û binpêkirina qanûnên şer ji hêla saziyên navneteweyî yên bêalî ve werin lêkolîn kirin. Bi taybetî jî binpêkirinên giran ên mîna bikaranîna çekên qedexe.
Wekî din, divê ku ev lêkolîn ne tenê bi dîrokê re bêne ser ziman. Divê edalet û hesabpirsîna kesên ku qanûnên navneteweyî binpê dikin were pêkanîn û her weha çareserîyên siyasî yên mayînde armanc bike.
Ji bo wê mebestê em kesên ku li jêr îmze kirin van pêşniyaran dikin:
Ji OPCW re:
Guhertina mekanîzmayên lêpirsînê da ku bikaranîna çekên kîmyewî yên îdiakirî bigihîjin dadweriyê û berpirsiyariyê.
Lêkolîn li ser îdiayên ku dibêjin Tirkiyê çekên kîmyayî li başûrê Kurdistana bi kar aniye werin kirin.
Ji dewleta tirk re:
Bidawîkirina hemû çalakiyên leşkerî li Iraqê û Sûriyê.
Bi lêkolînên herêmî û navneteweyî yên li ser bikaranîna çekên kîmyayî yên îdiakirî, sûcên şer û binpêkirinên mafên mirovan hevkariyê bikin û eger binpêkirin hatin dîtin ji berpirsyaran hesab bipirsin.
Ji bo çareseriya pirsgirêka kurd bi rêyên siyasî vegere muzakereyên aştiyê yên bi PKK’ê re were kirin.
Ji Hikûmeta Herema Kurdistanê re:
Destûrê bide lêkolînerên navneteweyî ku bi tevahî derbasî herêm û civakên bandorbûyî bibin da ku diyar bikin ka Tirkiyê di operasyonên xwe yên leşkerî de çekên kîmyewî bikar aniye yan na.
Ji hikûmetên pêwendîdaran re:
Bi rêya mekanîzmaya heyî ya OPCW daxwaza lêkolînê li ser bikaranîna çekên kîmyayî yên Tirkiyê bikin. Firotina çekan û alîkariya ewlehiyê ya ji bo Tirkiyê bi dawî bikin. Zextê li Tirkiyê bikin da ku operasyonên leşkerî yên li ser sînor li Iraq û Sûriyê bi dawî bike. Ji bo di navbera Tirkiye û PKK’ê de pirsgirêka kurd bi rêyên sîyasi were çareserkirin, alîkarî û piştgiriyê bidin.
Kesên îmze dane
Navê kesên ku îmze dane wiha ne:
Souad Abdelrahman, Serokê Komeleya Jinên Filistîn – Filistîn
Dr. Goran Abdullah – Skotlandiya
Ismet Agirman, Çalakvanê Kurd – Brîtanya
Prof Dr Tayseer A. Alousi, Sekreterê Giştî yê Meclisa Erebî ya Piştgiriya Pirsgirêka Kurd û Serokê Çavdêriya Mafên Mirovan a Sumeriyan – Hollanda
Dr Maha Al-Sakban, Endamê Rêvebir a Navenda Mafên Mirovan a Jin – Iraq
Mick Antoniw MS, Endamê Hilbijartina Senedd, Koma Kedê ya Welsh, Şêwirmendê Giştî û Wezîrê Destûra Bingehîn – Wales
Chiara Aquino, Zanîngeha Edinburgh – Scotland
Benedetta Argentieri, Rojnamevan û derhêner – Îtalya
Rezgar Bahary, Rojnamevan – Brîtanya
Naamat Bedrdine,Siyasetmedar û nivîskar – Libnan
Walden Bello,Profesorê Civaknasiyê yê Navneteweyî, SUNY Binghamton, û wergirê Xelata Jiyana Rast (ango Xelata Nobelê ya Alternatîf) di 2003 de – USA
Janet Biehl, Zanyarê serbixwe, nivîskar, hunermend – USA
Jonathan Bloch, Niviskar Brîtanya
Baroness Christine Blower, House of Lords – Brîtanya
Debbie Bookchin, Rojnamevan û niviskar – DYA
Prof Bill Bowring, Dibistana Hiqûqê, Birkbeck College, Zanîngeha London – Brîtanya
Jane Byrne, Mamoste– Brîtanya
Robrt Caldwell, Alîkarê Profesorê Lêkolînên Xwecihî, Zanîngeha Buffalo – DYA
Kampanyaya Li Dijî Krîmînalîzekirina Civakan (CAMPACC) – Brîtanya
CND (Kampanya ji bo Bêçekkirina Nukleerî) – Brîtanya
Margaret Cerullo, Zanîngeha Hampshire – DYA
Maggie Cook, Endamê UNISON NEC – Brîtanya
Mary Davis FRSA, Zanîngeha Royal Holloway a London – Brîtanya
Înîsyatîva Kurdistan Biparêze – Brîtanya
Mary Dibis, Mousawat Ji Bo Jin – Libnan
Penelope Dimond, Nivîskar û lîstîkvan- Brîtanya
Gorka Elejabarrieta Diaz, Senatorê Baskî, Rêveberê Beşa Têkiliyên Navneteweyî ya EH Bildu – Welatê Bask
Komîteya Rêveber a Federal a Yekîtiya Jin Courage – Almanya
Silvia Federici, Nivîskar û Profesora Zanistên Civakî, Zanîngeha Hofstra – DYA
Andrew Feinstein , Rêvebirê Vekolînên Cîhanê yên Shadow – Brîtanya
Dr Phil Frampton, Nivîskar- Btîtanya
Partiya Sosyalîst a Azadî – Beşa Avusturalya
Partia Sosyalîst a Azadî – Beşa DYE
Andreas Gavrielidis, Hevgirtina Yewnanî-Kurdî
Lindsey German, Convenor Koalîsyona Şer Rawestîne – Brîtanya
Selay Ghaffar, Çalakvanê mafên Jin ji Afxansitan ku hatiye sirgunkirin
Prof Barry Gills, Endamê Akademiya Cîhanî ya Huner û Zanistê – Brîtanya
Dr Sarah Glynn, Nivîskar- Fransa
Mustafa Gorer, Çalakvanê Kurd – Brîtanya
Kirmanj Gundi, KHRO (Çavdêrê Mafên Mirovan a Kurdistanê) – Brîtanya
Prof Michael Gunter, Sekreterê Giştî ya Komîsyona Sivîl a Tirkiyeyê ya YE (EUTCC) – DYA
Rahila Gupta, Reveberiya Southall Black Sisters – Brîtanya
Kazhal Hamarashid, Endamê Reveber a Navenda Civaka Kurd a Toronto – Kanada
Niaz Hamdi, KHRO (Çavdêrê Mafên Mirovan a Kurdistanê)) – Brîtanya
John Hendy QC, Parêzer – Brîtanya
Nick Hildyard, Şîrovekarê Siyasî- Brîtanya
Ava Homa, Nivîskar, Rojnamevan û Çalakvan – Kanada/ DYA
Srecko Horvat, Damezrînerê DiEM25 & Progressive International
Dr Stephen Hunt, Torê Ekolojî a PiK – Brîtanya
John Hunt, Rojnamevan – Brîtanya
Alia Hussein, Komiteya Kar û Barên jin a Federasyona Giştî a Sendîqayên Iraqê – Iraq
Lord Hylton, House of Lords – Brîtanya
Serif Isildag, Rojnamevan – Brîtanya
Ruken Isik, Zaningeha Amerika – DYA
Dafydd Iwan, Serokê berê ya Plaid Crymru – Wales
Jîn Komeleya Jinan – Libnan
Ramsey Kanaan, Weşanger, PM Ragihandin- Brîtanya
James Kelman, Niviskar – Skotlandiya
Gulay Kilicaslan, Desteya Lekolînên Hiquq û Zagonş Zanîngeha Carleton – Kanada
Nida Kirmani, Women Democratic Front, Partiya Haqooq-e-Khalq – Pakistan
Nimat Koko Hamad, Lêkolînerê û pisporê zanista zayendî – Sûdan
Kongra Star – Tevgera jin a li Bakûr û Rojhilatê Sûriyê
Claudia Korol, Damezrînerê Kolektîfa Perwerdehiya Gel Pañuelos en Rebeldía, Feministas de Abya Yala – Arjantîn
Balazs Kovacs, Pisporê perwerde – Brîtanya
Şeyda Kurt, Rojnamevan û Nivîskar – Almanya
Coni Ledesma, Yekbûna Navnetewî a Jinan (IWA) Europe – Hollanda
Dr Anjila Al-Maamari, Navenda Lêkolînên Stratejîk a Piştgiriya Jin û Zarokan – Yemen
Aonghas MacNeacail, Helbestvanê galî yê skotî – Skotlandiya
Fazela Mahomed, Grûpa Çalakiyan a Mafên Mirovan a Kurd – Başûrê Afrîka
Saleh Mamon, Kampanyaya Li Dijî Cîmînalîzekirina Civakan (CAMPACC) – Brîtanya
Dr Carol Mann, Dîrektore Jin di Şer (Women in War) – Fransa
Mike Mansfield QC, Parêzer- Brîtanya
Dr Thomas Jeffrey Miley, Zanîngeha Cambridge – Brîtanya
Zahraa Mohamad, Rojnamevan – Libnan
Francie Molloy, Parlamena Mid Ulster – Îrelanda
David Morgan, Rojnamevan – Brîtanya
Baroness Jones of Moulsecoomb, Endamê Partiya Kesk a House of Lords – Brîtanya
Maryam Namazie, Çalakvanê Mafên Mirovan û Şîrovekar – Britanya
Dr Marie Nassif-Debs, Serokê Komaleya Wekhevî-Wardah Boutros – Libnan
Doug Nicholls, Sekreterê Giştî, Federasyona Giştî a Sendîqêyan- Brîtanya
Margaret Owen, O.B.E., Serokê Jinên Bî ji bo Aşitî bi rêya Demokrasî (Widows for Peace through Democracy) – Brîtanya
Prof Felix Padel, Zanîngeha Sussex – Brîtanya
Sarah Parker, Anti-Capitalist Resistance – Brîtanya
Partiya Demokrat a Sosyalîst a Welatparêz (PPDS) – Tunis
Kampanya Aşitî li Kurdistanê – Brîtanya
Maxine Peake, Actress – UK
Rosalind Petchesky, Zanîngeha New York – DYA
Dr Thomas Phillips, Mamosteyê Hiqûq li ZanîngehaLiverpool John Moore – Brîtanya
Elenora Gea Piccardi, Zaningeha Coimbra – Îtalya
Ulisse Pizzi, Geologist, Şêwirmendiya endezyariya Brîtanya – Brîtanya
Dr Anni Pues, Parêzerê mafên mirovan ên navneteweyî- Brîtanya
Radical Women – DYA
Radical Women – Australia
Bill Ramsay, Serokê berê ya Enstîtuya Perwerdehiyê ya Skotlandê û Serokê Partiya Neteweyî ya Skotlandê – Skotlandiya
Ismat Raza Shahjahan, Serokê Women Democratic Front – Pakistan
Trevor Rayne, Fight Racism! Fight Imperialism! – Brîtanya
Rêxistina Pêwendiyan Jinên Kurd (REPAK) – Başûrê Kurdistan
Gawriyah Riyah Cude, Forûma Senîqayên Jin – Iraq
Dimitri Roussopoulos, Nirîskar, Edîtor û Çalakvanê Siyasî – Kanada
Nighat Said Khan, Women Democratic Front, Forûma Jin a Çalakîyan WAF – Pakistan
Dr. Michael Schiffmann, Zanîngeha Heidelberg – Almanya
Paul Scholey, Morrish Solicitors – Brîtanya
Bert Schouwenburg, Şewirmendê Sendîqeyên Navnetewî – Brîtanya
Chris Scurfield, Çalakvanê Siyasî – Brîtanya
Stephen Smellie, Cîgirê Civîna UNISON Scotland û endamê NEC – Skotland
Geoff Shears, Cîgirê Serokê Navenda Xebat û Lêkolînên Civakî (CLASS) – Brîtanya
Tony Shephard, Hûnermend – Brîtanya
Tony Simpson, Waqfa Aşîtî a Bertrand Russell – Brîtanya
Radha D’Souza, Profesorê Hiqûq li Zanîngeha Westminster – Brîtanya
Oskar Spong, Operator – Brîtanya
Chris Stephens MP, Glasgow South West – Skotlandiya
Steve Sweeney, Edîtorê Navneteweyî, Morning Star – Brîtanya
Tooba Syed, Women Democratic Front – Pakistan
Greta Sykes, Nivîskar û hunermend – Brîtanya
Tim Symonds, Niviskar – Brîtanya
Joly Talukder, Sekreterê Giştî yê Navenda Sendîkaya Karkerên Cilûbergên Bangladeşê – Bangladeş
Latifa Taamalah Komîteya Jin – Tunis
Shavanah Taj, Sekreterê Giştî yê Wales TUC – Wales
Lisa-Marie Taylor, Reveberiyê FiLiA – Brîtanya
Saadia Toor, Women Democratic Front – Pakistan
Tom Unterrainer, Waqfa Aşitî a Bertrand Russell – Brîtanya
Prof Abbas Vali, Profesorê Teoriya Civakî û Siyasî ya Nûjen – Brîtanya
Dr Federico Venturini, Zanîngeha Udine – Îtalya
Andy Walsh, Serokê Navenda Hiqûqê ya Greater Manchester – Brîtanya
Julie Ward, Parlamenterê berê – Brîtanya
Arthur West, Sekreterê Meclîsa Sendîkaya Karkerên Loudon û Kilmarnock – Skotland
Prof. Kariane Westrheim, Serokê Komîsyona Sivîl a Tirkiyeyê ya YE (EUTCC) – Norwêc
Alex Wilson, Xwendekarê PhD li Zanîngeha York li Toronto, Ontario – Kanada
Dr Fiona Woods, Mamoste, Zanîngeha Teknolojiyê Shannon – Îrlanda
Paula Yacoubian, Endamê parlamento – Libnan
Rosy Zúñiga, Meclîsa Lêkolîn a Gelên Latîn Amerîka û Karîbîya – Meksîka